Serpelice nad Bugiem - Poradnik survivalowy

» Strona główna

» Serpelice nad Bugiem

» Baza noclegowa

» Gastronomia

» Rekreacja i rozrywka

» Atrakcje turystyczne

» Podlaski Przełom Bugu

» Szlaki turystyczne

» Imprezy turystyczne

» Informacje praktyczne

» Serpelice

» Dolina rzeki Bug

» Serpelice zimą

» Okolice

Czym, dokąd, za ile? Czyli wszystko o tym jak dojechać na swój wymarzony wypoczynek do Serpelic ...szczegóły

» Poradnik survivalu

» Poradnik kajakarza

» Kontakt

Jesteś gościem: Licznik

SURVIVAL – SZKOŁA PRZETRWANIA

Autor: Sławomir Gac - instruktor survivalu

Psychologia przetrwania
Historia survivalu
Survival i jego rodzaje
Ekwipunek survivalowy
Główne zasady survivalu
Program szkoleniowy na obozie przetrwania
Literatura

Psychologia przetrwania

Dążenie do przetrwania zagrożeń życiowych jest najsilniejszym ze zwierzęcych i ludzkich instynktów. W skrajnie trudnych sytuacjach przydatne są określone, wytrenowane, umiejętności oraz zdrowie, siła i młodość, ale znacznie ważniejsze jest nastawienie psychiczne. To właśnie odpowiednie nastawienie psychiczne - pragnienie przeżycia za wszelką cenę, chęć przetrwania, optymizm i pozytywne myślenie pozwoli przezwyciężyć największe trudności, jeśli ona osłabnie reszta nie ma już znaczenia.

Związek z psychiką człowieka pochodzi od tego iż do przeżycia potrzebne są umiejętności survivalowca, jednak same umiejętności nie uratują nikogo. Potrzebne jest także odpowiednie nastawienie psychiczne – pragnienie przeżycia za wszelką cenę. Wiedza całego świata nie zda się na nic jeśli zabraknie woli przetrwania. Oczywiście w sytuacjach ekstremalnych należy zawsze brać pod uwagę wpływ stresu na podejmowane działania, jest to bowiem zjawisko które potrafi dopaść każdego, żołnierza jednostek specjalnych podczas działań bojowych, studenta w czasie sesji egzaminacyjnej oraz pracownika firmy podejmującego strategiczną decyzję. Świadczy to co prawda o różnych rodzajach stresu ale skutek jest w sumie podobny. Dążenie do przetrwania zagrożeń życiowych jest najsilniejszym ze zwierzęcych i ludzkich instynktów. W skrajnie trudnych sytuacjach przydatne są oczywiście określone, wytrenowane, umiejętności oraz zdrowie, siła i młodość, ale znacznie ważniejsze jest nastawienie psychiczne. Jeśli nie jesteśmy przygotowani psychicznie do pokonania wszelkich przeszkód i zaakceptowania najgorszego, nasze szanse na przetrwanie są znacznie mniejsze. To właśnie odpowiednie nastawienie psychiczne - pragnienie przeżycia za wszelką cenę, chęć przetrwania, optymizm i pozytywne myślenie pozwoli przezwyciężyć największe trudności, jeśli ona osłabnie reszta nie ma już znaczenia. To właśnie w sytuacji walki o przetrwanie nie ma nic równie ważnego jak wola przeżycia. Jest sprawą dobrze znaną, że umysł może się poddać, zanim podda się ciało. Natomiast determinacja, aby przeżyć może zapewnić każdemu niezwykle mocny impuls w sytuacjach nadzwyczajnych. Dwa największe zagrożenia do przetrwania mają swe źródło w twym własnym umyśle. To pragnienie wody i bierna postawa. Jeśli nie przeciwdziała im się szybko, mogą one doprowadzić do utraty morale i śmierci tych, którzy przeżyli sytuację krytyczną. Pragnienie wody jest konsekwencją współczesnych miejskich warunków życia. Standardy życia ludzi w krajach rozwiniętych czynią ludzi "mięczakami" w tym sensie, że większość z nich jest chroniona przed zagrożeniami ze strony przyrody i środowiska. Większość mieszkańców tych krajów - w tym także pewnie i Ty, - mieszka i pracuje w ciepłych, wygodnych budynkach, ma dostęp do rozbudowanego systemu opieki zdrowotnej i ma zagwarantowane zaopatrzenie, w żywność i wodę.

Uczestnik szkolenia podczas przeprawy przez bagno

Istnieją także inni wrogowie przetrwania, o bardziej fizycznym charakterze; musisz być ich świadom, aby podjąć skuteczne działania. Pierwszym z nich jest ból który jest sposobem w jaki twoje ciało sygnalizuje ci, że jest coś złego, jest on nieprzyjemny i może osłabić wolę przeżycia, hamuje aktywność i doprowadza do pojawienia się uczucia beznadziejności. Jednakże znacznie łatwiej jest go wytrzymać jeśli zrozumie się jego źródło oraz istotę, uznaje się go za coś, co można wytrzymać i koncentruje się na innych zadaniach. Należy pamiętać że ból będzie odczuwany dotkliwiej, jeśli nie będziesz robił nic, tylko leżał i myślał o nim. Następnym zagrożeniem jest zimno które spowalnia przepływ krwi i powoduje senność i obniża aktywność. Ponadto przytępia sprawność umysłową. Jest to niebezpieczne, i wtedy należy bezzwłocznie poszukać sobie schronienia i rozniecić ogień. Wiadomo że człowiek może wytrzymać dłuższy czas bez jedzenia ale głód może spowodować spadek wagi, osłabienie, zawroty głowy i mroczki w oczach, spowolnienie tętna, wzrost wrażliwości na chłód i zwiększone pragnienie. Podobnie pragnienie jak głód może powodować otępienie. Jest ważne aby stale zaopatrywać organizm w wodę a jeśli wody brakuje, należy ograniczyć spożywanie pokarmów, gdyż organizm zużywa wodę do usuwania niewykorzystanych części pokarmu. Nakładające się przewlekłe napięcia fizyczne i psychiczne i forsowny marsz powodują zmęczenie. Może być ono przyczyną zapadnięcia w letarg. Marny stan psychiczny spowodowany poczuciem beznadziejności, brakiem wyznaczonego celu i nudą. Ważne jest wtedy aby osoba walcząca o przetrwanie zażywała dostatecznego odpoczynku. Uważana za największego wroga w sytuacji krytycznej samotność spowodowana jest przebywaniem z dala od ludzi. Może ona naturalnie spowodować poczucie samotności doprowadzające z kolei do poczucia beznadziejności i rozpaczy, które można je pokonać przez stałe zajmowanie się różnymi rzeczami i dążeniem do samowystarczalności.
Reakcję psychologiczną na sytuację nam zagrażającą wg dr Johna Leacha można podzielić na trzy fazy: fazę wstrząsu – trwa ona od momentu odkrycia niebezpieczeństwa, aż do czasu gdy zagrożenie zostanie usunięte. W tym czasie tylko od 12% do 25 % ludzi zachowuje spokój, analizuje i nie traci poczucia rzeczywistości, natomiast 75% ludzi jest oszołomionych i zdezorientowanych, trudno im logicznie myśleć. Fazę wycofania – pojawia się kiedy niebezpieczeństwo minie, następuje stopniowy powrót do świadomości. Występuje silna potrzeba przebywania w pobliżu innych ludzi lub zamykanie się w sobie i nadmierne skupienie na drobiazgach. I fazę postraumatyczną – pojawia się po nadejściu pomocy, po zakończeniu zadania, i powoduje poczucie winy, niespokojność. Spotykanych jest też wiele reakcji w sytuacji walki o przetrwanie jak panika, depresja, złość, nadmierna aktywność, poczucie winy, apatia. Wszystkie wymienione reakcje są częste i nie można obwiniać ludzi, za to że tak się zachowują.
Należało by też wyjaśnić działanie takiego zjawiska jak stres, gdyż odgrywa on znacząca rolę podczas sytuacji niespotykanej dla nas, zagrażającej nam. Można go określić jako stan mobilizacji organizmu, który pojawia się w sytuacji trudnej. Sytuacja jest trudna wtedy, gdy sami ja taką ocenimy. Sprzyjać jej mogą następujące przyczyny stresu: zmęczenie, napięcie nerwowe, ograniczona widoczność, specyfika wykonywanych działań, odizolowanie, naruszony rytm biofizyczny dnia i nocy czy niepomyślne wręcz niebezpieczne warunki.

Uczestnik szkolenia wykonujący nietypowe zadanie na wysokości

Pojawiają się wtedy objawy zarówno psychiczne jak: niepokój, stal, gniew, przerażenie, pogorszenie się pamięci, trudności w koncentracji uwagi i podejmowaniu decyzji, poczucie bezradności czy kłopoty ze snem. Objawy fizjologiczne występują w postaci: płytkiego, przyśpieszonego oddechu, przyśpieszonego tętna, skoków ciśnienia, wzrostu napięcia mięśniowego, odczucie chłodu lub gorąca, pocenia się oraz kłopotów żołądkowych. A wiąże się to z tym iż ciało i psychika są ze sobą ściśle sprzężone. Obciążenia jednej z tych stref przenosi się na drugą. Dlatego zmęczenie fizyczne , choroby, infekcje i urazy mogą osłabić psychikę. Jak i ciężkie przeżycia psychiczne mogą obniżyć odporność na infekcję i sprzyjać chorobom. Stres w miejscu pracy spowodowany jest trudnościami w pogodzeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi, przeciążeniem pracą lub niedociążeniem, brakiem kontroli nad pracą czy niejednoznacznością roli. Wg badań przeprowadzonych przez amerykańską firmę ubezpieczeniową 46% pracowników uważa swoją pracę za silnie stresującą. A około 50% porad lekarskich dotyczy następstw stresu. Stres w miejscu pracy jest też bardzo kosztowny ponieważ obniża produktywność i motywację , a zwiększa liczbę błędów i wypadków przy pracy. stresowym. Można więc śmiało stwierdzić że stres jest zły – jednak jest to złe stwierdzenie gdyż nie jest on ani dobry ani zły. To My sami nadajemy mu znaczenie, jeśli Nas niszczy to jest zły, a jeśli to My go pokonujemy może być dobry. Stąd pojawia się pojęcie „zarządzanie stresem”, wywołany przez sytuację ekstremalną kontrolowany przez nas stres dodaje nam zastrzyku adrenaliny co wprowadza nas w stan organizacji mobilizacji organizmu albo dezorganizacji. Najedzony szczur w labiryncie nie znajdzie wyjścia, bardzo głodny będzie szukał tak intensywnie że się zgubi, tylko umiarkowanie głodny potrafi wyjść z labiryntu. Stres pojawiający się w sytuacjach ekstremalnych podczas szkoleń survivalowych, znalazł zastosowanie jako czynnik mobilizacyjny oraz jako antidotum na stres w miejscu pracy.

Historia survivalu

W literaturze nie ma dokładnych informacji mówiących o początkach dziedziny określanej słowem survival. Nazwa powstała kilkadziesiąt lat temu, ale korzenie jej sięgają początku stulecia. Pierwowzorem tej dziedziny prawdopodobnie był woodcraft (ang. znajomość lasu) – łączący w sobie doświadczenie, wiedzę i cechy uosobione przez amerykańskich myśliwych, traperów, poszukiwaczy złota i pionierów. Byli to ludzie żyjący i radzący sobie na pograniczu cywilizacji i nie korzystający z jej pomocy. Liczyli tylko na siebie, wiec odnosili się z rezerwą do nowinek technologicznych, po prostu stosowali najprostsze wyposażenia, jedli prostą żywność, korzystali z tego co oferowała im przyroda, a także chętnie czerpali swoją wiedze z doświadczeń Indian.
Jednak współczesny survival zdobył popularność dzięki amerykańskiemu i kanadyjskiemu lotnictwu. W związku z tym że w latach 20 i 30 zeszłego wieku. technika wojskowa bardzo szybko się rozwijała, a zasięg samolotów znacznie się zwiększał a utrata chociażby jednego pilota, wyszkolonego i zaprawionego w boju jest nieopłacalna. Szkolenie pilotów zawsze było bardzo kosztowne i czasochłonne, a także coraz wyżej ceniono życie ludzkie - wymyślono więc sposoby i przygotowano środki, za pomocą których załoga samolotu mogłaby się uratować w przypadku przymusowego lądowania lub zestrzelania. Lotników amerykańskich objęto dodatkowym szkoleniem, obowiązkowym treningiem survivalowym. Jak wiadomo lotnictwo działa we wszystkich strefach klimatycznych – oceany, dżungle tropikalne, pustynie, góry, tundry, wykorzystano więc wiedzę z dorobku kanadyjskich traperów i zdobywców Dzikiego Zachodu, doświadczenie Indian i plemion afrykańskich oraz myśliwych. Powrócono do sprawdzonych metod życia ludów pierwotnych. wykorzystano wcześniej opisane umiejętności woodcraft. Cała ta znajomość praw przyrody połączona ze zdolnością radzenia sobie na odludziu stworzyły podstawy wiedzy, nazwanej z czasem survivalem. Nieco później wartość survivalu doceniły również armie, wprowadzając tzw. przeszkolenie randżerskie, które rozwijało zdolności żołnierzy do operowania w najgorszych warunkach, przy minimalnych środkach i bez pomocy z zewnątrz. Musieli oni być w stanie stawić czoła tubylcowi z dżungli, pustynnemu nomadzie i poradzić sobie w ekstremalnych warunkach przyrodniczo klimatycznych, często odmiennych do których byli przyzwyczajeni.
Wiele osób uważa, że survival może to być pewna odmiana skautingu, która powstała na potrzeby nowej, ulepszonej cywilizacji. Skauting, zrodził się, zresztą nieprzypadkowo, w Wielkiej Brytanii. Na przełomie XIX i XX wieku należała ona do czołowych, wielkich mocarstw. Jednak jej pozycji zagrażała zarówno konkurencja Niemiec, jak i nasilający się ruch narodowowyzwoleńczy w brytyjskich koloniach.
W tych warunkach interesy imperium mogła zabezpieczyć jedynie silna armia, dobrze wyszkolona militarnie. Dlatego w tych latach coraz częściej sprawami wychowania zajmowali się ideolodzy i politycy. Jednym z nich był Robert Baden-Powell. Był on uczestnikiem m.in. wojny z Afganistanem oraz Indiami. Swoją metodę wychowawczą opracował szkoląc za pomocą gier i ćwiczeń młodych rekrutów w dowodzonym przez siebie pułku dragonów. W kolejnych starciach wojennych wykorzystał czternasto-, szesnastoletnich chłopców jako łączników, a także zwiadowców. Doświadczenia z bitew wykorzystał do opracowania systemu wychowawczego organizacji młodzieżowej, który nazwał skautowym od słowa „scout”- co na polski tłumaczymy jako „wywiadowca”. W Wielkiej Brytanii szybko zorientowano się, że metoda Baden-Powella jest przydatna nie tylko w szkoleniu wojskowym, ale również może być pomocna np. w wychowaniu młodzieży. Do Polski skauting trafił ok. 1910 roku, kiedy to niejaki Andrzej Małkowski, za spóźnienie się na zajęcia kursu wojskowego, musiał za karę przetłumaczyć na język polski książkę Roberta Barden-Powella pt.: „Scouting for boys”. Tak więc przez niesubordynację Andrzej Małkowski został twórcą polskiego skautingu. Książka, która ukazała się drukiem w 1911 roku nosiła tytuł „Scouting jako system wychowania”. W wyniku publikacji książki, powstała komenda skautowa oraz pierwsze cztery drużyny.
W latach 70. ubiegłego wieku survival zaczęto wykorzystywać w czasie szkoleń załóg lotnictwa cywilnego, później również w wojskach lądowych, straży pożarnej, policji służbach ratowniczych, itp.. Z czasem także osoby cywilne dostrzegły jego zalety.
Dzisiaj wygląda to trochę inaczej, współcześnie trenowane umiejętności radzenia sobie na łonie dzikiej natury stały się przede wszystkim odrębna dziedziną wiedzy, a także modnym sportem i działem przemysłu turystycznego. Do Polski survival dotarł pod koniec lat 80. Pierwsze szkoły zaczęły powstawać na początku lat 90. Na pewno najstarszą jest „VANCROLL” w Podlesicach i Centrum Szkolenia Specjalnego im. dr Andrzeja Bryla. Wtedy też survivalem zainteresowały się drużyny harcerskie i stowarzyszenia młodzieżowe. W kraju zaczęły powstawać firmy serwujące klientom tę formę wypoczynku. Obecni jest ich ponad sto. Survival został także zauważony przez pracodawców i trenerów. To właśnie ta trudna, nieprzewidziana sytuacja którą ćwiczymy podczas treningu survivalu zmusza ludzi do współdziałania. To właśnie ten element zaczęli ostatnio wykorzystywać pracodawcy w tzw. team buildingu, czyli budowaniu wzajemnych relacji w zespołach na co dzień współpracujących zawodowo.

Survival i jego rodzaje

Dokładne i pełne zdefiniowanie tego pojęcia jest bardzo trudne. Jak dotąd nie ma jednej ścisłej i obowiązującej definicji. Poniżej przytoczę kilka prób ujęcia w ramy tego zjawiska. W swojej książce „Survival po polsku” Krzysztof Kwiatkowski opisuje "SURVIVAL" – jako przeżycie, przetrwanie (wojny, katastrofy, nagłej samotności na odludziu, itd.) Takie znaczenie jest przypisane temu pojęciu w słowniku języka angielskiego. Dotyczy ono takich zachowań, które pozwalają człowiekowi przeżycie w ekstremalnych, czyli skrajnie uciążliwych warunkach.

Według Macieja Lisowskiego „Survival to idea, survival to styl, a przede wszystkim survival to ludzie”. Termin „survival” nie ma swojego odpowiednika w języku polskim, dlatego też jesteśmy zmuszeni do używania tego słowa. Survival to umiejętność przetrwania w ekstremalnych, skrajnie uciążliwych warunkach. W sztuce tej, której naucza się na różnego rodzaju kursach, są skondensowane tradycyjne praktyki ludów pierwotnych, doświadczenia amerykańskich Indian, wiedza traperów oraz metody opracowane przez lekarzy badających granice możliwości ludzkiego organizmu w najbardziej nie sprzyjających warunkach klimatycznych. Mający na co dzień styczność z tą dziedziną Marek Dworzański z firmy Marcus Graf twierdzi że „survival to umiejętność przetrwania w nieznanym terenie przy użyciu minimalnej ilości sprzętu, a z wykorzystaniem własnych umiejętności i silnej woli”. Jeszcze inaczej określa pojęcie „survival” H.O. Meisner, który definiuje go jako „umiejętność przetrwania na łonie dzikiej natury dobrowolnie bądź też w sytuacji przymusowej”. Natomiast według Rafała Szmytke „Survival to umiejętność radzenia sobie w nieprzewidzianej sytuacji noszącej pewne znamiona niebezpieczeństwa”.

Starając się uporządkować „kierunki survivalu” możemy wyłonić 3 podstawowe:

Survival militarny

Ta forma „Szkoły Przetrwania” rozwija się w ostatnim czasie bardzo intensywnie. Na dobrą sprawę, można stwierdzić, że około 50% miłośników survivalu uprawia survival militarny. W tej formie survivalu uczestnicy patrzą na problem z punktu widzenia ludzi pełniących służbę w wojsku, policji czy oddziałów specjalnych.

Sięgając pamięcią wstecz, możemy stwierdzić, że zawsze miała miejsce walka między ludźmi, bez względu na warunki społeczne i polityczne. Umiejętność stawiania oporu, chęć walki tkwią w społeczeństwie od wieków.

W tej formie survivalu oprócz szkolenia ogólnego, przeprowadza się zajęcia z dołączonymi elementami z zakresu szkolenia wojskowego. Tymi elementami są:

* samoobrona, walka wręcz;

* posługiwanie się bronią i środkami pirotechnicznymi, a także środkami łączności;

* wykładana jest taktyka pola walki;

* musztra wojskowa;

* techniki działań służb specjalnych.

W działaniach wykorzystuje się nowoczesne środki techniczne będące standardowym wyposażeniem różnych rodzajów wojsk. Są to najczęściej armie państw Zachodu. Działania oparte są na określonej fabule militarnej wplecionej w zajęcia z zakresu bytowania, np. odbijanie jeńca, poszukiwanie grupy terrorystów, zdobywanie obozu nieprzyjaciela itp. Struktura organizacyjna najczęściej odpowiada strukturom wojskowym.

Survival militarny cieszy się ogromną popularnością zwłaszcza wśród młodzieży szkół średnich, gdyż trafia w ich obecne zamiłowania oraz daje możliwość samorealizacji. Zabawą w wojsko fascynują się również dorośli, którzy z armią nie mieli nic wspólnego. Każdy w czasie kilkudniowego turnusu pragnie przeżyć przygodę, chce choć na chwilę stać się Rambo. Instruktorami na tego typu obozach są zwykle byli komandosi, ratownicy GOPR-u, a nawet żołnierze Legii Cudzoziemskiej (w rezerwie).

Na uczestników niezależnie od warunków pogodowych, w dzień i w nocy czekają forsowne marsze, często z plecakiem i całym osobistym wyposażeniem. W zupełnej ciemności pokonują specjalne tory sprawnościowe, skaczą z pędzącego samochodu, budują zasadzki i ukrycia, strzelają ostrą amunicją, poznają niekonwencjonalne techniki obezwładnienia i walki, zdobywają wiedzę o broni, topografii, taktyce działania elitarnych jednostek specjalnych. Podczas działania korzystają ze środków pozoracji pola walki: petard, świec dymnych. W ruinach starych domów, opuszczonych cegielniach, w leśnych gąszczach toczą się zażarte bitwy.

Ten, kto zdecyduje się na taką formę spędzenia wolnego czasu i pozostanie na obozie, musi całkowicie podporządkować się rygorowi szkolenia. Nie ma tu miejsca na duchowe rozterki i indywidualizm. Działa się w grupie treningowej i z nią wykonuje zadania.

Survival „zielony”-„ekologiczny”

W leśną głuszę można wybrać się samemu, z grupą znajomych lub skorzystać

z oferty fachowców. Na miejsce uczestnik przyjeżdża z wypchanym po brzegi plecakiem, zakwaterowany jest w wieloosobowym namiocie lub w domu wypoczynkowym, korzysta z gorącej wody i zdobyczy współczesnej cywilizacji.

Z takiej imprezy ma wrócić jako zwycięzca, w pełni zadowolony i przede wszystkim… w całości. Nie może jednak być za łatwo. Trzeba nauczyć się łowić ryby bez haczyka i żyłki, poznać gatunek zwierzęcia po tropach, odnaleźć czystą wodę, bez zapałek rozpalić z mokrego drewna ognisko. W przeciwieństwie do survivalu militarnego są też praktyczne zajęcia z jedzenia surowego mięsa, mrówek czy dopiero co złapanego węża. Frajdę sprawi też spanie - przynajmniej jedną noc - w zbudowanym przez siebie szałasie, w jaskini czy dwa, trzy metry nad ziemią, na drzewie. Kursanta czeka też przejście przez bagno, przepłynięcie wpław lub na tratwie jeziora lub rwącego górskiego strumienia. Organizatorzy coraz częściej do scenariusza zajęć survivalowych dopisują różne dyscypliny sportowe: szczególnie ekstremalne. Kursanci zjeżdżają więc na linie do wnętrza wodospadu, pokonują na pontonie rwącą rzekę, nurkują na znaczną głębokość, penetrują podwodne groty, z pomocą uprzęży alpinistycznej wspinają się na niewysokie skały i dostają do podziemnych tuneli, wdrapują na ściany budynków, latają balonem, zjeżdżają z góry w specjalnie skonstruowanej kuli zorbingowej. Survival „zielony” odrzuca całkowicie wszystko co jest związane z militarystką. Preferuje się „czystą” formę bytowania będącą w harmonii z otaczającą przyrodą. Uczestnicy takiego obozu podczas zajęć wykorzystują walory naturalnego środowiska, wyłączając przy tym wszelkie udogodnienia techniczne. Podejmują próby zintegrowania się z przyrodą, poznania jej praw i tajemnic oraz wykorzystania ich do działań szkoły przetrwania. Choć pozornie żyjemy w partnerstwie z naturą, to jednak jesteśmy od niej odizolowani. Zostaliśmy nauczeni, że naszą rolą jest dominacja nad naturą, wykorzystanie jej dla naszych celów. Ruch rekreacji plenerowej i turystyki usportowionej próbuje odwrócić tę sytuację, reaktywować ludzkie zainteresowania naturą, odnowić partnerstwo i wzajemną zależność.

Podczas wszystkich obozów przetrwania wielką wagę przywiązuje się do utrwalenia odporności na stres. Uczestnikowi serwuje się emocje, potęgowane przez niepewność, z której strony spadnie cios, do jakiego nowego zadania wezwie instruktor. Nie należy więc liczyć, że na obozach instruktor zawiesi w świetlicy lub na drzewie plan zajęć, rozpisany co do minuty. To tak zwane zerwanie psychiki, przygotowanie człowieka do nagłej zmiany sytuacji, na przykład w nocy, po wytężonym treningu grupa wraca do obozowiska, kładzie się do snu i nagle po pół godzinie, kiedy wszyscy sądzą, że prześpią do rana, są budzeni i rozpoczyna się kolejna zabawa. Może to być akcja „Rozbitek”. Doszło do katastrofy ekologicznej. Jedyną szansą na uratowanie się jest dotarcie do pontonu. Wszystko dzieje się na niby, ale z jak najwierniejszym zachowaniem realiów takiego zdarzenia. Nie oznacza to, że ryzykują zdrowie. Każde ich zachowanie jest obserwowane przez towarzyszącego instruktora, który na bieżąco służy radą i pomocą. Mimo to niejednemu z uczestników gry serce zaczyna bić mocniej. O zmroku muszą wpław dotrzeć do pontonu oddalonego od brzegu o ponad 200 metrów. Nie wiedzą, jak długo będą przebywać na jego pokładzie. O spaniu nie ma więc mowy. Poza tym nie łatwo wymyślić patent na przetransportowanie ubrania w stanie suchym. Nie mają też pożywienia i ciepłego okrycia. Jak sobie z tym poradzą, zależy tylko od nich. W każdej chwili mogą zakończyć grę, wezwać instruktora. Przecież to tylko zabawa.

Survival miejski

Jest to forma nastawiona na życie w świecie cywilizowanym, takim, z jakim stykamy się na co dzień. Nasze codzienne życie pozornie staje się coraz łatwiejsze. Jednocześnie jednak rozwój cywilizacyjny, zwłaszcza techniczny, osłabia naszą wolę, przytępia naturalne instynkty, pozbawia wrodzonych umiejętności przekazanych przez przodków. Coraz trudniej nam dostrzec niebezpieczeństwo, przestajemy być samowystarczalni, coraz bardziej uzależniamy się od innych. Cywilizacja daje nam złudne poczucie bezpieczeństwa. Z jednej strony jesteśmy nieustannie atakowani informacjami o nieszczęściu, z drugiej strony odrzucamy złe myśli, nie pozwalamy zakłócić sobie spokoju.

Miasta uprzemysłowionego świata są koncentratem wyziewów chemicznych i gazów spalinowych, konserwowanej żywności zawierającej często szkodliwe dla zdrowia substancje, wody nie nadającej się już do picia. Uzależnienia od leków, dawno zapomnieliśmy, że współczesną farmakologię można w znacznym stopniu zastąpić terapią naturalną, ziołami, akupunkturą. Zestresowani życiem, które już nie jest na miarę człowieka, coraz częściej mówimy o strachu. Tymczasem powinniśmy rozwijać te umiejętności i możliwości, które nie pozwolą na kapitulację. Szkolenie tego typu prowadziła Łódzka Szkoła Przetrwania pod kierunkiem Macieja Lisowskiego, a szerzej problem rozwinął Jacek Pałkiewicz w swojej książce „Sztuka przetrwania w mieście”.

Określił w niej m.in. zasady bezpiecznego życia, tj.:

1) przewidywać,

2) unikać,

3) reagować,

oraz wyodrębnił trzy ważne dla mieszkańców miasta postulaty:

1) dostrzec niebezpieczeństwo,

2) znać sposoby obrony,

3) umieć reagować.

Wskazówki Pałkiewicza dotyczą nie tylko sytuacji typowych dla terenu miasta, ale i poza jego granicami, nie tylko podczas zwyczajnego, kolejnego dnia pracy, ale i w sytuacjach wyjątkowych, na które czasami nie mamy wpływu. Tak więc obok rozdziałów poświęconych bezpieczeństwu dzieci, kobiet, nieszczęśliwym wypadkom w domu i podróży, zagrożeniom przemysłowym i chemicznym, wiele miejsca poświęca klęskom żywiołowym, tj. pożarom, podwoziom, klęskom hydrogeologicznym, trzęsieniom ziemi, lawinom, wulkanom itp.

W każdym przypadku podkreśla istotę sukcesu, jaką jest opanowanie strachu i paniki, pozwalającą na podjęcie prawidłowych decyzji i prawidłowych, wyuczonych reakcji.

Ekwipunek survivalowy

Zestaw survival to niezbędnik każdego survivalowca. Przyda się on w każdej wymagającej tego sytuacji. Dobrze skompletowany może decydować o życiu lub śmierci. Wszyscy podróżnicy powinni przewidywać wszelkie sytuacje niosące zagrożenia dla życia, w jakich mogą się znaleźć i zabierać ze sobą wyposażenie, które pomoże je przezwyciężać. Przykładowy zestaw spakowany w metalowej puszce, najlepiej płaskiej powinien zawierać niżej wymienione przedmioty:

Nóż - przydatny do pierwszej pomocy, przyrządzania jedzenia, naprawy sprzętu. Ostrze powinno być wykonane ze stali nierdzewnej. Zawsze przymocowany cienką linką z paskiem lub ubraniem zabezpieczony w ten sposób przed zgubieniem lub zatopieniem. Nieźle zadanie spełnia scyzoryk wielofunkcyjny z kilkoma ostrzami.

Zapałki - powinny być to zapałki sztormowe albo zwykłe po zaimpregnowaniu ich woskiem. Należy przechowywać je w szczelnym pudełku (np. po filmie fot.) i dodatkowo zawinąć je folią.

Krzesiwo z tarnikiem – urządzenie to rozpaliło już tysiąc ognisk, i będzie nadal działało długo po tym jak zużyjesz swoje zapałki.

Mała świeczka - będzie dawać światło i ciepło, przydatna przy rozniecaniu ognia, a jeśli wybierzemy świecę łojową możemy ją nawet zjeść w sytuacji nadzwyczajnej.

Nadmanganian potasu w kryształkach - posłuży do odkażania ran lub wody. Obecnie są problemy z jego dostaniem, gdyż został zastąpiony tabletkami.

Sprzęt wędkarski - żyłka, kilka haczyków i ołów posłużą nam do wykonania improwizowanych wędek.

Ostrze skalpela – Może mieć wiele zastosowań, a w awaryjnej sytuacji będzie zastępowało nam nóż.

Piłka drutowa – Łatwa w użyciu i choć wymaga to cierpliwości może posłużyć do ścinania nawet dużych drzew. Należy ją trzymać w plastikowej torebce pokrytą smarem żeby nie uszkodziła innych przedmiotów w pojemniku.

Woreczek z solą – Sól jest niezbędna do przetrwania Jeśli nie będziesz uzupełniał w organizmie wywołanych wydalaniem potu i moczu możesz zachorować.

Duża plastikowa torba – taka mocna torba służy różnym celom, można przenosić w niej wodę ze strumienia lub zbierać skraplającą się wodę z roślin .

Drut – najlepszy jest tu drut mosiężny, który można wielokrotnie używać do robienia sideł.

Agrafki, nici, igły – używane do spinania części garderoby lub naprawy namiotu czy śpiwora

Ołówek – nieoceniony składnik zestawu, pozwalający na zapisanie prowizorycznego planu i przebiegu wędrówki.

Mini kompas – obowiązkowo powinien znaleźć się w zestawie. Najlepiej jeśli jest to brytyjski kompas "guzik" z zestawu pilotów.

Folia NRC - chroni przed utratą ciepła. Lekka i niewielka (wielkość tabliczki czekolady), niestety praktycznie jednorazowa choć zdarzają się model bardziej wytrzymałe.

Plastry z opatrunkiem – należy mieć przy sobie różne plastry, chronią one zranione miejsca przed zakażeniem, a przyklejone na otartej pięcie zabezpieczają przed powstaniem bolesnej rany.

Antybiotyki – trzymamy je na wszelki wypadek, a zażywamy w sytuacji kryzysowej.

Pamiętajmy o dobraniu przedmiotów do tego zestawu zgodnie z własnymi potrzebami. Należy też nie oszczędzać na jakości w odniesieniu do elementów twojego zestawu survivalowego, bo stawką jest życie. Ponadto nie ograniczajmy się tylko do przygotowania zestawów survivalowych, aby potem o nich zapomnieć. Sprawdzajmy je też regularnie aby wykryć oznaki pogorszenia się stanu składników.

Główne zasady survivalu

WODA

Bez wody nie ma życia... Dlatego powinniśmy mieć jej zawsze pod dostatkiem oraz wiedzieć jak zdobyć wodę. Z przenoszeniem wody nie ma większego problemu. Wystarczy manierka, bukłak czy plastikowa butelka. Najlepiej o pojemności 1 do 2l. Zimą można pomyśleć o dobrym termosie z wkładem metalowym lub styropianowym. Utrzyma on ciepło napoju, a nie jest tak podatny na uszkodzenia jak termos z wkładem szklanym. Wodę pić należy powoli, małymi łykami. Jeśli postąpimy inaczej to wypijemy dużo wody, a pragnienia nie ugasimy. Pierwszym sposobem i chyba sprawiającym najmniej problemu w naszych warunkach jest odnalezienie jakiejś rzeczki czy strumyka. W przypadku gdy wodna będzie mętna, brudna lub będzie śmierdzieć to lepiej poszukać innego miejsca. Rano wodę można zebrać z rosy na łące. Bierzemy cienką szmatę i przecieramy ją po trawie. Potem wystarczy szmatę wycisnąć do jakiegoś kubka. Szmaty można również zawiązać na nogach, wtedy wystarczy przejść się po łące. Wiosną nie ma większego problemu ze zdobyciem wody. Warto wiedzieć, że nacinając pień brzozy poleci z niej sok. Latem, gdy świeci słońce, można wykopać w ziemi dół o głębokości ok 75 cm, postawić w nim kubek i przykryć dół folią. Na środku folii kładziemy mały kamień. Para wodna z ziemi będzie skraplać się na folii i będzie spływała do kubka. Inny sposób to założenie foliowego worka na zieloną gałąź drzewa i szczelne zamknięcie. Woda będzie się skraplała wewn. Zimą topimy śnieg a najlepiej lód. Zawsze możemy zbierać deszczówkę. Wykonujemy wtedy np. dołek i wykładamy go folią lub odpowiednio układamy folię, tak aby woda się w niej zbierała i nie wyciekała.

Wodę przed wypiciem powinnyśmy przefiltrować. Na rynku dostępne są małe filtry wielkości długopisu i warto się w nie zaopatrzyć. Jeśli nie posiadamy takiego możemy zbudować swój. Budowa trójstopniowego filtra składającego się z trawy, węgla i piasku jest bardzo prosta. Bierzemy trzy kije jednakowej długości i montujemy z nich trójnóg. Na tym trójnogu robimy trzy "półki" z materiału. Na najwyższej kładziemy trawę, na środkowej - węgiel, a na ostatniej piasek. Cała procedura polega na tym by woda przelała się do kubka, który stawiamy na dole. Oczyści on bardzo dobrze wodę. Pamiętaj że filtracja nie oczyszcza wody a jedynie usuwa cząstki stałe. Istnieje wiele różnych rodzajów infekcji przenoszonych drogą wodną, niektóre z nich mogą o wiele bardziej osłabić twój organizm niż biegunka. Są takie którym nie da się zapobiec stosując chemiczne środki do oczyszczania wody. Z tego powodu żeby mieć czysta wodę należy gotować ją minimum przez pięć minut.

OGIEŃ

Już jaskiniowcom ogień dawał ciepło, światło i bezpieczeństwo. To o niego toczyli ze sobą walki na śmierć i życie. Dziś nie musimy już czekać, aż piorun uderzy w drzewo czy las się zapali, bo potrafimy go uzyskać sami.

Pierwszym sposobem jest uzyskanie go przy użyciu krzemieni które pocierając o siebie pozwalają wykrzesać iskrę. Jest to najbardziej prymitywna metoda, ale skuteczna. Łuk ogniowy jest skomplikowaną konstrukcją składająca się z miękkiego kawałka drewna służącego jako podstawa, twardego patyka oraz łuku z elastycznego drewna i rzemienia lub linki. Wprawiając patyk w ruch zacznie się wytwarzać ciepło. Gdy będziemy tam dokładać korę, watę lub pierze może się ono zapalić. O wiele łatwiej jest skorzystać z zapałek które stanowią podstawowe wyposażenie do rozpalania ognia. Pamiętajmy, że jeśli nie posiadamy zapałek sztormowych, które zapalą się w prawie każdych warunkach, to należy ich główki pokryć cieniutką warstwą wosku, co zapobiegnie zawilgoceniu. Wosk przed użyciem należy zdrapać. Zapałki przenosimy w szczelnym pojemniku. Współczesna zapalniczka - skuteczna, ale zawodna. W każdej chwili może się skończyć gaz, paliwo lub wypadnie kamień. Ostatnią techniką może być użycie krzesiwa magnezowego (magnezja). Jest to metalowa konstrukcja, w którą włożono pręcik wykonany z magnezu. Pocierając o niego metalowym narzędziem (nie polecam używania noża, ponieważ zniszczymy go w ten sposób bardzo szybko) powodujemy snop iskier, którym staramy się trafić w hubkę.

Zaczynając rozniecanie ognia najpierw musimy zebrać odpowiednie drewno. Musi być ono suche, bo inaczej wytworzy się dużo dymu. Najlepsze moim zdaniem jest drewno sosnowe chociaż innym też można palić. Najpierw kładziemy w suchym miejscu hubkę i przykrywamy ją drobnymi gałązkami, które posłużą do wzniecenia ognia. Nie używajmy w celu wzniecenia ognia papieru, gdyż szybko się zwęgla oraz benzyny, która szybko się zapali, ale spowoduje, że jedzenie które możemy upiec nad ogniem zacznie nam delikatnie przesiąknie brzydkim zapachem. Później będziemy dokładać coraz grubszych kawałków. Miejsce na ognisko musi być dobrze przygotowane. Powinniśmy wykonać płytki dołek i osłonić go kamieniami w celu osłonięcia ognia od wiatru. Jeśli nie mamy kamieni - kopiemy głębiej lub wykonujemy jakiś ekran np. z folii NRC lub z gałęzi. Pamiętać należy o delikatnym dmuchaniu w miejsca gdzie się żarzy. W ogniu jest jakaś magia. Jak inaczej określić to uczucie, gdy na szlaku czy biwaku zasiadacie z kimś wieczorem przy ognisku...

ŻYWNOŚĆ

Przy wyborze żywności, którą zabieramy powinniśmy sugerować się jej wagą oraz wartością kaloryczną. Posiłki powinny być też proste w przygotowaniu. Z artykułów dostępnych w sklepach spożywczych polecam:

Zupy w proszku "gorące kubki" i zupki chińskie. Bardzo łatwe w przyrządzeniu, wystarczy gotującą się wodą i zamieszać. Dobre, proste i dostępne w wielu smakach i w różnych wielkościach torebek.

Sucha kiełbasa, tylko taka naprawdę sucha. Mogą to być kabanosy lub coś w tym stylu, jednak trzeba pamiętać, żeby je najszybciej zjeść. Konserwy mięsne i rybne mają z reguły ciężkie opakowania. Mamy ich duży wybór, przy różnych cenach, ale tych naprawdę godnych polecenia jest niewiele, np.: gulasz angielski, konserwa turystyczna, paprykarz szczeciński. Suchary natomiast zastępują nam pieczywo a mleko zagęszczone w tubce dostarcza nam węglowodanów. -Błyskawiczne galaretki owocowe są bardzo proste w przygotowaniu, bo wystarczy dolać tylko trochę wody. Można je wypić na ciepło lub zjeść na zimno. Czekolada mleczna, cukierki, batoniki i suszone owoce w postaci rodzynków, brzoskwiń i jabłek urozmaicą nasz jadłospis. Ryż, makaron i kasza ze względu na to że są łatwe do przygotowanie i posiadają niewielka wagę stanowią element naszych zapasów.

Pozostają nam jeszcze dania liofilizowane które dają szerokie możliwości wyboru. Np.:. MRE (Meal Ready To Eat) używane przez US Army.

Program szkoleniowy na obozie przetrwania

Program szkoleniowy uczy samodzielności i walki z bezradnością, a przy okazji przyrody, fizyki, biologii, chemii, medycyny, psychologii, terenoznawstwa i rozmaitych sprawności jak wspinanie się ze sprzętem alpinistycznym, jazda konna czy sposoby zachowywania się w dramatycznych sytuacjach. Programy obozów przetrwania są więc dokładnie przygotowywane przez instruktorów survivalu i innych dziedzin sportowych.

Przykładowy program takiej szkoły przetrwania powinien realizować następujące zagadnienia:

praca z mapą i kompasem
kierunki świata, mapa, legenda, kierunki, kompas, azymut, bezdroża (pamięć drogi), odszukiwanie na mapie swego miejsca położenia

poruszanie w terenie i pokonywanie przeszkód terenowych

marsz i odpoczynek, orientacja bez mapy i kompasu – podstawy, marsz po asfalcie, marsz po piachu, trawie i błocie, marsz pod górę i z góry, silne zmęczenia, kryzys zmęczeniowy, pokonywanie terenów bagiennych i podmokłych, rzeki, pokonywanie toru przeszkód, pokonywanie trudnego terenu

poruszanie się w ciemnościach
poruszanie się w grupie, poruszanie się z latarką i bez, warty z noktowizorem

podstawy traperki
namiot, jego rozbicie, budowa szałasu i innych schronień, budowa kuchni, budowa latryny i śmietnika, praca bez narzędzi.

rozpalanie ognia
budowa ogniska, rodzaje paliw, rozpalanie i podtrzymanie, gaszenie, różne ogniska – budowa, różne paliwa – gatunki drewna, rozpalanie w trudnych warunkach, wyrwanie się ognia spod kontroli

posiłek przy ognisku

dopasowania ognia i rodzaju naczynia, gotowanie, smażenie, pieczenie, duszenie, pokarm w lesie – podstawy, nietypowe sposoby przyrządzania posiłku

alpinistyczne tech. samoratownicze: nauka podstawowych węzłów np.:
(węzeł płaski, węzeł ratowniczy, sztyk, węzły nie zaciskające się, węzły zaciskowe, węzły nie zaciskające się, węzły zaciskowe), mosty linowe, zjazdy na linach, podstawy wspinaczki skałkowej, ćwiczenia na przyrządach alpinistycznych, , ćwiczenia na wieży treningowej.

obsługa sprzętu pływającego: nauka pływania kajakiem ( technika pływania kajakiem, manewrowanie kajakiem, czytanie wody, elementy ratownictwa w kajakarstwie). Pływanie canoe, pontonami i tratwami ratunkowymi.

nauka strzelania: łucznictwo ( podstawowe słownictwo z zakresu łucznictwa sprzęt łuczniczy, technika strzelania z łuku, zasady bezpieczeństwa podczas strzelania), broń pneumatyczna, zawody

samoobrona: wybrane tech. obronne w sytuacjach zagrożenia życia, ćwiczenia wzmacniające, rozciągające, i usprawniające.

podstawy pomocy przedmedycznej: skaleczenie, poważne rany – tamowanie krwotoku, bandażowanie, stłuczenia – okłady, skręcenie, zwichnięcie, złamanie – unieruchamianie,
zatrucia, oparzenia, odmrożenie, porażenie prądem, porażenie piorunem, udar termiczny, utonięcia, reanimacja.

Literatura

Ashcroft Frances., Życie w warunkach ekstremalnych, Warszawa 2002, Muza S.A.

Barnes Bill, Wrenn Peter., Podręcznik Paintballu – Strategia i Taktyka, Warszawa 1996, Pelta

Błasiak P., Chadaj M., Kurek K., Ratownictwo wodne-vademecum, Warszawa 2001, Prószyński i S-ka

Cacutt Len., Survival – Sztuka Przetrwania, Warszawa 1995, WDW

Darman P., Podręcznik survivalu, Warszawa 2000, Pelta

Graydon D., Hanson K., Góry-Wolność i Przygoda, od trekingu do alpinizmu, Łódż 1997, Galaktyka

Kostowski Michał., Survival – Szkoła Twardzieli, „Wakacje na maxa” Wydanie Specjalne CD Action nr 6/2004, s. 38-41

Kwiatkowski K., Survival po polsku, Łódź, 1990
Łobożewicz T. i R. Koguta., Turystyka aktywna – Turystyka kwalifikowana, Warszawa 1999, Druk Tur
Majka J., Kartki z historii i tradycji Związku Harcerstwa Polskiego, Warszawa 1971, Wydawnictwo Harcerskie Horyzonty

Marshall S., Szkoła przetrwania, Warszawa 2000, Prószyński i S-ka
Mears R., Podręcznik sztuki przetrwania, Warszawa 2002, Dom Wydawniczy Bellona
Meissner H-O., Sztuka życia i przetrwania, Warszawa 1990, Bellona
McManners H., Szkoła przetrwania, Warszawa 1995, MUZA S.A.
Mc Nab Chris., Szkoła Przetrwania: Nabór do sił specjalnych, Warszawa 2002, Bellona
Mc Nab Chris., Szkoła Przetrwania: Sztuka przetrwania na morzu z US NAVY SEALS, Warszawa 2002, Bellona
Pałkiewicz J., Survival-sztuka przetrwania, Warszawa 1998, Dom Wydawniczy Bellona
Szmytke R., Survival, Warszawa 1997, Zakład Turystyki AWF
Trembaczewski Andrzej., Zanim wyruszysz – czyli coś o survivalu, Warszawa 1998, Bellona
Śmierzchalski T., Przysiężna B., Łucznictwo, Warszawa 2001, Centralny Ośrodek Sportu
Uryn B., Survival z ludzką twarzą, Warszawa 2001, Dom Wydawniczy Bellona
Wilson Patrick., Szkoła przetrwania: Jak przeżyć w terenie miejskim – Techniki samoobrony, Warszawa 2003, Bellona
Wilson Patrick., Szkoła Przetrwania: Pierwsza pomoc, Warszawa 2002, Bellona
Wiseman John., SAS Szkoła Przetrwania, Warszawa 2001, Muza SA
Internet 1 www:http://www.sztuka-przetrwania.w.interia.pl
Internet 2 www:http://www.survival.pnet.pl
Internet 3 www:http://www.survival.infocentrum.com